بقعه سید حمزه
امامزاده سید حمزه (علیه السلام) از سادات صحیح النسب آذربایجان بوده و در دربار سلطان محمود غازان و سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) از تقرب و احترام خاصي داشت، حتي روزگاري نيز سِمت وزارت و دفترداري الجايتو را متعهد بود كه بعد كناره گرفت و باقي عمر به زهد و تقوی و عبادت سپری کرده است. با وجود اینکه از مشاغل دولتی فاصله گرفته بود، باز مورد توجه و اکرام سلطان بوده و شبی که از پیشگاه سلطان عازم منزلش بود، در کوی سرخاب تیری به وی اصابت کرد و در همانجا رخت به سرای فانی کشید و در محل فعلی بقعه به خاک سپرده شد. آستان سید حمزه در طی سده های گذشته مورد احترام مردم و حکومت های وقت بوده و محلی برای «بست» نشستن و تخفیف در مجازات مجرمین وجود داشت. عده ای از نویسندگان و محقیقن در طول ادوار گذشته به برخی از خصوصیات جناب امامزاده سید حمزه و آستانش پرداخته اند.
ملا محمد امین حشری ضمن تکرار مطالب مربوط به وجود مصحف شریف در بقعه می نویسد:
مولد شریفش از خواف است و سلطان غازان به صحبت لازم البهجت ایشان میل تمام داشته اند و در اکثر سفرها ایشان را با خود می برده اند، وفاتش در سنه سبع عشر و سبعمائه واقع شده.
شجره نامه ی جناب امامزاده سید حمزه مورد تأیید گروهی از نسب شناسان و محققان است. آن ها در سده های مختلف به تأیید نسب نامه ی ایشان پرداخته اند. اولین کسی که نسب نامه ی آن جناب را ذکر کرده، جناب نسابه عظیم الشأن ابن عنبه معاصر با امامزاده سید حمزه (علیه السلام) می باشد. متن نسب نامه ی ایشان که با 16 واسطه به هفتمین امام معصوم شیعیان حضرت امام موسی بن جعفر (علیه السلام) می رسد بدین ترتیب است:
حمزة بن حسن بن محمد بن حمزة بن امیرکا بن علی بن محمد بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن حسین بن محمد بن عبدالله بن محمد بن القاسم بن حمزة بن الامام الهمام موسی الکاظم (علیه السلام).
پس از ابن عنبه، گروهی از محققین و نسب شناسان، نسب نامه ی ایشان را در کتاب های خود ذکر کرده اند و برخی نیز به اشتباه واسطه ها را از 16 مورد به سه مورد تقلیل داده اند. گویا در زمان سید محمدرضا طباطبایی جناب سید حمزه را در زیارت نامه ها موجود در بقعه، فرزند بلاواسطه ی حضرت موسی کاظم (علیه السلام) معرفی کرده بودند. وی ضمن ردّ آن می نویسد:
در تخته ها و الواح زیارت نامه ها نوشته ا ند که جناب سید حمزه مرحوم پسر صُلبی بلاواسطه ی جناب امام همام حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) است، اشتباه است و جناب سید حمزه (علیه السلام) که پسر صلبی آن حضرت است در یک فرسخی دارالخلافه تهران در نزدیک شاهزاده شاه عبدالعظیم مدفون است.
آستان مقدس امامزاده سید حمزه (علیه السلام) در شهرستان تبریز، خیابان ثقة الاسلام و در جنب مقبرة الشعراء قرار دارد. بنا بر شواهدی، بقعه و بارگاه جناب امامزاه سید حمزه (علیه السلام) پس از وفاتش توسط فرزندش سید حسین یا میرابوالحسن ساخته شده است. ملا حشری در توصیف بنای بقعه می نویسد:
مرقد منور حضرت سید حمزه در حوالی سرخاب در عمارتی واقع است فی الواقع گنبد و عمارت او از کمال ارتفاع با آفتاب لاف برابری می زند و عمارت مرقدش با بهشت عدن در هوا و صفا دعوی بهتری می کند.
در محله سرخاب در ثقه الاسلام قرار دارد . عمارت مقبره مرکب از یک کفش کن ، یک دهلیز و یک اتاق کوچک مسجد گونه ای است.
تعمیرات اساسی در 1279 ه.ق در زمان ناصرالدین شاه انجام یافته است. از سنگ های حجاری شده آن طاق مرمرین در ورودی بقعه را که در زمان صفویه کنده شده می توان نام برد. تاریخ بنای اولین بقعه به سال 714 ه.ق می رسد . سید حمزه به شانزده واسطه نسلش به حضرت موسی ابن جعفر می رسد.